Αφιέρωμα στην Helena Wittmann

Ένας από τους βασικούς σκοπούς του DISFF είναι να φέρει το κοινό σε επαφή με σημαντικούς κινηματογραφιστές, διοργανώνοντας αφιερώματα που εξετάζουν το έργο τους από τα δημιουργικά τους ξεκινήματα.

Στο πλαίσιο αυτό, ο επιμελητής κινηματογραφικών προγραμμάτων Βασίλης Μπούρικας και επιμελητής των δύο αφιερωμάτων που παρουσιάζονται φέτος, υποδέχτηκε την Πέμπτη το απόγευμα στον κινηματογράφο Ολύμπια την Helena Wittmann (Χέλενα Βίτμαν).

Η προσκεκλημένη σκηνοθέτρια ευχαρίστησε τον επιμελητή του αφιερώματος και τον καλλιτεχνικό διευθυντή Γιώργο Αγγελόπουλο για την πρόσκληση, καθώς και το κοινό για την παρουσία του στην αίθουσα, εκφράζοντας τον ενθουσιασμό της για τη συμμετοχή της στο Φεστιβάλ Δράμας. «Είμαι πολύ χαρούμενη. Είναι η πρώτη φορά που βρίσκομαι στην Ελλάδα, δεν είναι η πρώτη φορά για τις ταινίες μου, αλλά είναι για μένα και είναι τιμή μου που είμαι μαζί σας»

Στο αφιέρωμα προβλήθηκαν οκτώ μικρού μήκους ταινίες της  Helena Wittmann που γύρισε από το 2004 έως το 2025, δίνοντάς μας μια ενδιαφέρουσα εικόνα για την πορεία του έργου τους μέσα στο χρόνο. Για τις δύο από αυτές η σκηνοθέτρια έψαξε βαθιά στα hard drive της για να τις μοιραστεί με το κοινό. «Ο Βασίλης με προσέγγισε, μου πρότεινε την ιδέα και με ρώτησε αν συμφωνώ για το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Οι περισσότερες από αυτές τις ταινίες έχουν προβληθεί σε φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζονται μαζί σε ένα ενιαίο πρόγραμμα. Βρήκα επίσης πολύ ενδιαφέρον να γυρίσω πίσω, πραγματικά πολύ πίσω, το χρόνο είκοσι χρόνια, και να συμπεριλάβουμε τις δύο ταινίες που θα δείτε στην αρχή. Τις πρώτες ταινίες μου ‘All Is Quiet’ και ‘Mimikry’».

Το «All Is Quiet» (Alles ist Leise) είναι η πρώτη ταινία που ολοκλήρωσε η Wittmann σε ηλικία 22 ετών το 2004, όπως σημείωσε ο επιμελητής του προγράμματος. «Έχει πλάκα που την ξέθαψα», είπε χαριτολογώντας η ίδια και συμπλήρωσε ότι νιώθει περίεργα για αυτό. «Έχω να τη δω τουλάχιστον 15 χρόνια και είμαι λίγο αγχωμένη, για να σας πω την αλήθεια. Είναι λίγο πολύπλοκο, αλλά είναι επίσης καλό να ξαναδώ τι έκανα όταν ξεκινούσα», συμπλήρωσε και δεν δίστασε επίσης να πει πως «μπορεί να νιώσω ντροπή και αμηχανία, ίσως να κριντζάρω».

«Μάλλον πρέπει να ζητήσω συγγνώμη από τη Helena που της ζητήσαμε να πάει πίσω σε αυτές τις πρώτες ταινίες της, όμως το Φεστιβάλ Δράμας είναι γνωστό για τη στήριξη και ανάδειξη των πρώτων δημιουργιών των κινηματογραφιστών»,  ανέφερε ο Βασίλης Μπούρικας, προσθέτοντας ότι «ένας ακόμη σημαντικός λόγος που θέλαμε να είναι μαζί μας σήμερα είναι γιατί είναι μια επιτυχημένη δημιουργός που ξεκίνησε κάνοντας μικρού μήκους ταινίες, έχει κάνει δύο μεγάλου μήκους ταινίες [«Drift» (2017) και «Human Flowers of Flesh» (2022)] και ετοιμάζει την τρίτη, ενώ επιστρέφει να φτιάχνει ξανά μικρού μήκους».

Στο αφιέρωμα προβλήθηκαν οι ταινίες «All Is Quiet» (2004), «Mimikry» (2009), «The Wild» (2013), «21,3°C» (2014), «Later» (2015), «Ada Kaleh» (2018), «The Swells» (2023) και η πιο πρόσφατη μικρού μήκους ταινίας της «A Thousand Waves Away» (2025).

Ανάμεσα στο κοινό ήταν και η στενή συνεργάτιδα της  Helena Wittmann, η καλλιτέχνιδα, μουσικός, συνθέτρια και dj Nika Son. Είναι στενές φίλες από την εποχή των σπουδών τους και μεγάλωσαν μαζί καλλιτεχνικά, όπως ανέφερε η τιμώμενη σκηνοθέτρια. «Με την Nika συνεργαζόμαστε από το 2013. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόσκληση η συνεργασία μας. Γράφει τη μουσική για τις ταινίες μου και επιμελείται το σχεδιασμό ήχου. Οπότε οι ταινίες που θα δείτε είναι ουσιαστικά οι ταινίες μας», πρόσθεσε.

Αμέσως μετά την προβολή του προγράμματος ακολούθησε συζήτηση της σκηνοθέτριας με τον επιμελητή και το κοινό. Συζητήθηκε, μεταξύ άλλων, ο τρόπος που κινηματογραφεί τις ιστορίες της, ο τρόπος που το ανθρώπινο σώμα πρωταγωνιστεί σε κάποιες ταινίες της χωρίς τη χρήση λόγου. Μίλησε για τη σχέση της με τον χώρο, για τον αφηγηματικό ρόλο που παίζει ο χώρος στις ταινίες της, αλλά και τη σχέση της με τον χρόνο. Μίλησε για τον χρόνο στον οποίο ολοκληρώνει ένα πρότζεκτ, χωρίς το άγχος να ακολουθεί κανόνες. Πώς, περνάει από τη μία ταινία στην άλλη, και θέτει τους προβληματισμούς της αξιοποιώντας το υλικό της, πολλές φορές, «παράλληλα με ό,τι άλλο εμπνέομαι να κάνω. Δεν βιάζομαι». Μπορεί να περάσει καιρός, σημείωσε, ώστε να ολοκληρώσει ένα πρότζεκτ, ενώ ήδη έχει περάσει στο επόμενο, και μίλησε για την εμπειρία να βλέπεις τελικά μπροστά σου «κάτι διαφορετικό από αυτό που αρχικά έγραψες και να είναι μια ωραία έκπληξη που απολαμβάνεις». Είναι πλέον σίγουρη, τόνισε, πως «η ομορφιά βρίσκεται ακριβώς σε αυτό: να μην ξέρεις από την αρχή πώς και πότε θα καταλήξει ένα πρότζεκτ». Άλλωστε, όπως είπε, κινηματογραφεί ανεξάρτητα. «Τις περισσότερες φορές με λίγα χρήματα ή και καθόλου». Κι αυτός είναι ένας ακόμη λόγος. Ωστόσο, μίλησε για την αγάπη της στη μικρή φόρμα, στην οποία επιστρέφει ξανά και ξανά, παρά το ότι δημιουργεί πια και μεγάλου μήκους ταινίες, ως μέσο έκφρασης που επιμένει να επιλέγει.

Η Helena Wittmann είναι καλλιτέχνιδα και σκηνοθέτρια με έδρα το Αμβούργο. Οι μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες της έχουν προβληθεί διεθνώς σε σημαντικά φεστιβάλ. Μεταξύ άλλων στο Λοκάρνο, στη Βενετία, στο Τορόντο,  στο  Ρότερνταμ, στο Ομπερχάουζεν, αλλά και στην Tate Modern, στο MoMA και αλλού, αποσπώντας πολλά βραβεία.  Έχει διδάξει στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Αμβούργου στη σχολή κινηματογράφου Elias Querejeta Zine Eskola στο Σαν Σεμπαστιάν. Παράλληλα με το σκηνοθετικό έργο της δημιουργεί εγκαταστάσεις και συνεργάζεται με άλλους σκηνοθέτες ως διευθύντρια φωτογραφίας.

Στο Φεστιβάλ Δράμας συμμετέχει, επίσης, ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Διαγωνιστικού Προγράμματος.