Το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας είχε πάντοτε ως βασικό χαρακτηριστικό την ανακάλυψη και την ανάδειξη της νεανικότητας, στοιχεία που αντανακλώνται σε όλα τα διαγωνιστικά του προγράμματα. Οι ρετροσπεκτίβες, αντιθέτως, είναι εκ φύσεως αφιερωμένες σε δημιουργούς και φιλμογραφίες που έχουν φτάσει σε καλλιτεχνική ωριμότητα, παρουσιάζοντας συχνά τις πρώιμες μικρού μήκους ταινίες τους ως έναν πρίσμα για να εξετάσουμε τα δημιουργικά τους ξεκινήματα.

Το σινεμά της Χέλενα Βίτμαν μας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να γεφυρώσουμε αυτές τις δύο πραγματικότητες. Αυτή είναι μόνο μια από τις πολλές γέφυρες που δημιουργεί η Βίτμαν και χαρακτηρίζουν το έργο της. Για καλή μας τύχη συνεχίζει να τις χτίζει και στη μικρού μήκους φόρμα, παράλληλα με τις μεγάλου μήκους ταινίες της.

Το πιο πρόσφατο έργο της, A Thousand Waves Away (2025), συνδυάζει πολλά από τα υλικά που οικοδομούν την αισθητηριακή κινηματογραφική εμπειρία που μας προσφέρει, ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις, ακόμα και την αφή.

Δεν είναι η μόνη ταινία της Βίτμαν που καταφέρνει να δημιουργήσει την εντύπωση πως μπορείς να την αγγίξεις: στο Ada Kaleh (2018) ένας τοίχος, που κινηματογραφεί από απόσταση αναπνοής, γίνεται αφορμή για να σκεφτούμε χώρους και χώρες, κοινότητες και διαμάχες. Ο «Χώρος ως Αφήγημα» διατρέχει τις μικρού, όσο και τις μεγάλου μήκους ταινίες της, χωρίς άγχος να κρατηθεί μέσα στους κινηματογραφικούς κανόνες αφήγησης αλλά και χωρίς φόβο να εντάξει τον άνθρωπο και τον λόγο, ακόμα και στα πιο δομικά και πειραματικά της παραδείγματα, όπως κάνει στο 21,3°C (2020). Οι επιρροές της, συνειδητές και μη, δεν κρύβονται: η Σαντάλ Άκερμαν, ο Τζέημς Μπένινγκ και ο Μάικλ Σνόου μπολιάζονται με τις ταινίες της, όπως το The Wild (2020) και καρποφορούν μια νέα γερμανική κινηματογραφική ποίηση.

Το διεθνές φεστιβαλικό τοπίο χρειάζεται απεγνωσμένα έργα που σπάνε τα καλούπια της εναλλακτικής αφήγησης αλλά και τα πρωτόκολλα του πειραματικού «κανόνα» και εκεί οφείλεται η επιτυχία της Βιτμαν. Το σινεμά της νέας αυτής γυναίκας έχει ωριμάσει και διαπρέπει σε αυτόν τον χώρο για πάνω από 10 χρόνια. Ωστόσο η Βίτμαν έψαξε στα ντουλάπια και τα hard drive της και θα μοιραστεί με το κοινό του Φεστιβάλ, δυο από τις πιο πρώιμες ταινίες, που δύσκολα θα μπορούσαμε να βρούμε πια. Όχι μόνο επειδή έχουν μεγάλο ενδιαφέρον αλλά και γιατί θυμίζουν στους νέους δημιουργούς πως η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μια μέρα.

Όταν, το 2004, η Βίτμαν ολοκλήρωνε την πρώτη της ταινία Alles ist Leise, σε ηλικία 22 ετών, ο Γερμανός κινηματογραφιστής Wilhelm Hein έγραψε ένα κείμενο για να συνοδεύσει την δική του τελευταία: Είναι μακρύς ο δρόμος για να ξεφορτωθείς όλα όσα σε εμποδίζουν να φτάσεις τον καλλιτεχνικό σου στόχο· να κάνεις ταινίες όπως περπατάς, πηδάς, κοιμάσαι, αναπνέεις — όλα τα πιο φυσικά πράγματα στον κόσμο. … Αν το πετύχεις, δεν υπάρχει επιστροφή.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η Βίτμαν είχε γνώση αυτού του κειμένου τότε, αλλά φαίνεται πως ήδη βρίσκεται σε αυτόν τον δρόμο. Στην ταινία The Swells (2023) μοιάζει να περπατάει μόνη σε μια κόκκινη έρημο. Αν (δεν) κοιτάξουμε προσεκτικά ίσως στο βάθος να δούμε την θάλασσα.

Βασίλης Μπούρικας
Επιμέλεια Αφιερώματος